Ăn trông nồi, ngồi trông hướng

Ảnh minh họa

Cụ ông Văn Quát năm nay 87 tuổi. Nghĩa là cụ thuộc về lớp người đã rất cũ ở Hà Nội, nên gia đình khá đông con, nhiều cháu. Và tuy là người quê gốc ở Hà Nam song cụ đã trải qua trên 70  năm sinh sống và lập nghiệp tại Hà Nội. 

Bản tính  giản dị, dễ dãi, xuề xoà, nhưng cụ ông Văn Quát cũng đôi lúc dành chút thời gian trò truyện dạy dỗ  đám cháu chắt nhỏ mỗi khi gia đình gặp bữa giỗ chạp hay liên hoan, ăn uống. Chủ yếu là chuyện vui về cách cầm đũa cầm bát, cách gắp thức ăn, tiếp thức ăn cho người cùng mâm sao cho phải phép. Ví như trong mâm có 6 miếng giò dành cho 6 người thì đừng quá tay gắp đến miếng thứ 2 cho mình. Nhưng nếu trong mâm có cụ già , sợ cụ yếu răng thì gắp cho cụ đến hai miếng giò cũng không sao. Còn mình thì trẻ người, khoẻ răng, thịt gà cứ chọn miếng cổ miếng cánh càng giòn khau kháu.

Trong kho tàng ca dao ngạn ngữ và những câu chuyện kể dân gian còn truyền lại đến bây giờ ở Hà Nôị, có rất nhiều câu đề cập, nhắc nhở đến phong cách, lề lối ứng xử trong giao tiếp, ăn uống, hoặc là muợn chuyện giao tiếp trong ăn uống mà đề cập đến những khía cạnh có liên quan trong phép xử thế của con người trong gia đình và ngoài xã hội.  Nào là Già bát canh trẻ manh áo mới, Lời chào cao hơn mâm cỗ, Thèm lòng chứ ai thèm thịt, Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau. Khôn ăn cái, dại ăn nước... Muốn ăn gắp bỏ cho người. Ăn trông nồi, ngồi trông hướng.

"Dù no dù đói cho tươi,

Cái miệng em cười đói cũng như no.

Chẳng được miếng thịt miếng xôi,

Cũng được lời nói cho nguôi tấm lòng.

Miếng nạc thì để phần ông,

Miếng xương phần mẹ, miếng lòng phần con"

Thế nhưng hiện nay, trong xu hướng phát triển và hội nhập mạnh mẽ với thế giới, phong cách giao tiếp ứng xử của lớp trẻ Hà Nội ở gia đình và ngòai xã hội trên nhiều lĩnh vực đã khác xưa rất nhiều. Duy trong ăn uống, nói vậy cũng không bị phôi phai nhiều lắm. Ta vẫn nghe thấy tiếng chào mời, thưa gửi của lớp cháu con với các bậc cha mẹ ông bà, dù không được cẩn thận như cũ song không vì thế mà gọi là thiếu đi sự lễ phép.

 Tuynhiên, cũng có nhiều gia đình quá dễ dãi, cho phép con cháu cứ ăn uống ào ào, người về muộn bữa cơm không được để phần tử tế. Vào mâm mạnh ai người nấy gắp, chẳng quan tâmmđến người già con trẻ . Ăn cỗ không biết ăn món nào trước món nào sau Xới cơm múc thịt cùng một thìa. Chan canh húp xoàm xoạp. Vừa ăn vừa nói chuyện bắn cả thức ăn ra ngoài. Hay là trong khi ăn vẫn nói những câu chuyện tục tĩu, thô bạo...

Như vậy thật quả đáng chê trách

Xuất phát từ tình hình thực tế như vậy, nhiều gia đình đã và nhà trường đã bắt đầu quan tâm đến việc giáo dục phong cách ứng xử giao tiếp nói chung và cách thức ứng xử giao tiếp trong ăn uống nói riêng cho trẻ nhỏ nói chung và học sinh nói riêng. Như vậy thà muộn còn hơn không.

Trong hơn chục  năm hoạt động, tạp chí văn hoá và nghệ thuật ăn uống đã không chỉ dừng ở việc sưu tầm giới thiệu các món ăn trong và ngoài nước, các phương pháp chế biến món ăn, bảo đảm vệ sinh an toàn dinh dưỡng. Phổ biến các kiến thức giao tiếp, ứng xử trong ăn uống dành cho các bạn đọc trẻ tuổi là một chuyên mục khá thu hút độc giả và các cộng tác viên, chuyên mục: Mẹ dạy con, bà dạy cháu. Đó thực sự đã có những tác dụng hữu ích trong thực tế hiện nay không chỉ đối với các cháu nhỏ mà với cả đông đảo các tầng lớp nhân dân nói chung.

Bông Bông