Nghệ thuật trang trí gốm sứ ở chùa Hưng Ký

Khác với đa phần những ngôi chùa ở Hà Nội nâu sồng  mộc mạc, chùa Hưng Ký ngay từ cổng tam quan cho đến tiền đường rồi nhà bia, đều hiện lên trước mắt các vị Phật tử và du khách tham quan với vẻ đẹp lung linh muôn màu sắc dưới ánh nắng mặt trời rực rỡ. Những hình người, hoa, chim thú, sống động như trong những câu chuyện tranh kỳ thú.

 

Từ ngã tư chợ Mơ, rẽ theo phố Minh Khai khoảng 400m, có một ngõ nhỏ bên tay phải mang tên ngõ chùa Hưng Ký sẽ đưa chúng ta đến với ngôi chùa thiêng liêng này.

Chùa Hưng Ký là cái tên nôm na mang tên của người tạo dựng nên nó. Chùa có tên chữ là “Vũ Hưng Tự” được xây vào năm Bảo Đại thứ 8 tức năm 1932.

Trong hệ thống các ngôi chùa thờ Phật ở Hà Nội thì chùa Hưng Ký có vị trí đặc biệt, không những bởi nó ra đời muộn nhất mà còn bởi đó là một công trình thờ Phật mang đậm sắc thái kiến trúc mỹ thuật Trung Hoa độc đáo trên đất Hà Nội.

Người ta đánh giá chùa Hưng Ký là một ngôi chùa có một không hai trong lịch sử phát triển kiến trúc Phật giáo Việt Nam bởi sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các yếu tố vật liệu xây dựng hiện đại với phong cách kiến trúc cổ truyền của dân tộc ta.

Nét nổi bật trong kiến trúc chùa Hưng Ký là nghệ thuật trang trí bằng gốm sứ khá tinh vi và đẹp mắt. Phong cách kiến trúc mỹ thuật vùng Duyên hải Nam Trung Hoa đã đem lại vẻ rực rỡ, tươi mới ở các chốn thờ Phật, thánh hay các hội quán. Khá nổi trội so với các màu sắc trầm ấm, mộc mạc của các ngôi đình chùa thuần Việt.

Tuy nhiên, là một công trình thờ Phật trên đất Việt Nam, chùa Hưng Ký đã mang trong mình những dấu vết ảnh hưởng của nền văn hóa dân gian Việt Nam. Và việc xây dựng ngôi đền Mai Sau ở ngay phía sau chùa có liên quan chặt chẽ  tới sự tích hình thành nên ngôi chùa giữa ông chủ họ Trần người Trung Hoa với bà vợ họ Vũ người Việt Nam. Bà vốn có tên là Vũ Thị Mai Sau. Bà vốn là con gái của làng Hoàng Mai thuộc vùng đất kẻ Mơ nơi đây.

Phía trong cùng là gian nhà tổ của chùa Hưng Ký – nơi thờ hai bức tượng ông bà Trần -Vũ đến nay vẫn còn khá tươi đẹp.

 Vợ chồng ông bà ăn ở với nhau hoà thuận, thắm thiết và làm ăn rất phát đạt, thịnh vượng. Không những nổi danh khắp đất Hà Thành mà tiếng tăm còn lan xa trên đất Bắc Kỳ, ở xứ Đông Dương và tới cả nước Pháp xa xôi, với những sản phẩm gạch ngói Hưng Ký tuyệt hảo về dáng vẻ và chất lượng. Và cũng bởi có nhà máy gạch Hưng Ký, mới có được những tảng gốm sứ màu để chạm khảm các tấm trang trí đặc sắc trong chùa Hưng Ký. Nào cảnh  hoa điểu đẹp tươi, nào cảnh tứ linh kỳ lạ, nào cảnh sinh hoạt đời thường sống động....

Ví như ở ngôi nhà bia của chùa, có những bức tranh gốm liên hoàn kể về tích Quan Âm Thị Kính theo truyền thuyết dân gian Phật đạo ở Việt Nam rất sinh động.

 Người ta nói rằng mọi cái còn dựng lại trong kiến trúc chùa Hưng Ký vừa như ảo giác tâm linh, vừa như là thật, cái ảo, cái thật, cái cũ, cái mới xoắn chặt lấy nhau tạo nên cái thiêng liêng cái hồn của ngôi chùa.

Khác với những ngôi chùa ở Hà Nội, chùa Hưng Ký thờ Phật theo phái Lâm Tế và là một trong số chùa có nguồn gốc theo chốn Tổ Đào Xuyên – Gia Lâm. Chùa Hưng Ký không thờ phụng đủ cả chư Phật mà chỉ phụng thờ bộ ba: Phật A Di Đà, Quan Thế Âm Bồ Tát, và Đaị Thế Chí Bồ Tát.

Chùa Hưng Ký cùng với quần thể kiến trúc tôn giáo nơi đây trong giây lát nào đó, những người làm ra nó đã tạo dựng một công trình có giá trị về mặt nghệ thuật và cả trang sử mỹ thuật ghi bằng hình tượng, phong cách kiến trúc nghệ thuật chan chứa tình cảm dân tộc giữa cảnh đời nô lệ thời Pháp thuộc.

Năm 1992, với những giá trị độc đáo mang phía sau mình, chùa Hưng Ký- tức chùa Vũ Hưng Thuyền Am của phường Minh Khai- quận Hai Bà Trưng- Hà Nội đã được Bộ văn hóa thông tin xếp hạng là một di tích nghệ thuật cần được bảo vệ và gìn giữ. Mặc dù traỉ qua bao biến động nhưng chùa vẫn mang một vẻ đẹp riêng, như một bông hoa không giấu nổi hương sắc độc đáo đúng như lời thơ được lưu giữ trong chùa:

 Rục sáng phương trời chùa Hưng Ký

Hoa văn tượng sứ tay nghệ sĩ

Rồng chầu uốn lượn vẻ nên thơ

Cửa tam bảo từ bi rộng mở.

Vũ Tuyết Nhung