Bây giờ hễ cứ ra đến chợ, dù là bất cứ chợ lớn hay chợ nhỏ, cũng rất dễ dàng bắt gặp tới dăm bảy hàng giá đỗ. Giá trở thành một món rau thông thường trong bữa ăn hàng ngày của mọi người dân. Không ai có vẻ coi trọng gì nó, ngoại trừ các nhà dinh dưỡng học vẫn thường hay phân tích đánh giá hàm lượng các loại chất bổ , vi ta min trong tất thảy các loại thực phẩm rau quả.

Tôi còn nhớ, cách đây khoảng ba hay bốn chục năm, khi tôi còn nhỏ tuổi, còn ở nhà với mẹ, thì mỗi khi săm soi trong chiếc rổ mẹ vừa đi chợ về, thấy một chiếc bọc lá sen già, gói chéo sợi rơm vàng và loi thoi mấy sợi giá trong ngần còn mang hạt đậu mầm vàng chanh trên đầu ngọn, thì biết là nhà hôm ấy có có bữa ăn tươi. Trong cái thời bao cấp nghèo nàn ấy, mấy nhà đã có món giá xào tóp mỡ, điểm mấy cọng hành hoa óng ánh, hay món giá nộm rau muống, dấm chua, tỏi ớt vừng lạc xen vài lá rau canh giới thơm lừng trong mâm cơm thường ngày. Chỉ có thỉnh thoảng, vào các ngày chủ nhật, hay ngày giỗ chạp, liên hoan, tết nhất, hoặc như nhà có khách, trong mâm cơm mới thấy có đĩa giá xào lòng hay  giá xào thịt bò hay đĩa nộm giá dưa chuột tỏi ớt. Nằm bên đĩa rau muống xanh, đĩa tôm rang đỏ chói, đĩa đậu phụ rán vàng rộm, bát nước mắm chanh ớt, nom đĩa giá xào hay nộm giá mới nổi bật, hấp dẫnvà sang trọng làm sao.

Nhưng có lẽ món ăn làm từ giá mà ngày ấy tôi hay mong đợi nhất trong mỗi mùa hè hay tiết chớm thu lại là một món giá xào mướp hương. Nhà đông con, tính lại hay tiết kiệm, có lẽ bởi thế chăng mà mẹ tôi hay làm món giá xào mướp, hôm nào sang thì có thêm cỗ lòng gà hay lòng vịt. 

Mẹ tôi thường ra chợ Hàng Bè, mua giá kén đúng hàng giá lùn của mẹ con bà vấn khăn nâu ở sau ngõ Phất Lộc. Giá của mẹ con bà ngon nhất chợ và cũng đắt nhất chợ. Ngọn giá trong vắt, đầu đậu mầm còn vàng tươi, và rất ngắn ngọn, chứ không vỏng vót cao vồng như giá ở các hàng khác. Bởi vậy mà gọi là giá lùn, tức thị giá ngâm chưa đủ ngày, ăn sẽ rất ngọt, nhưng cân thì hao, thiệt cho người bán nếu họ cũng lấy giá tiền ngang như các hàng khác. Nhưng mà người Hà Nội thì sành ăn lắm “ Đắt xắt ra miếng” hay là.

 “ Miếng ngon đánh ngã bát đầy” mà.

Mướp thì kén đúng hàng mướp hương của các bà hàng ở Láng đem lên. Hễ hôm nào không đúng mướp hương thì dứt khoát không mua. Mà quái, bây giờ cái giống mướp quý ấy đã mất đâu sạch, ra chợ hỏi mỏi miệng cũng không mấy khi có thể gặp được, làm cho tôi càng tưởng nhớ đến hương vị của ngày xưa, mỗi khi chị tôi xúc đĩa giá xào mướp hay múc bát canh cua rau đay mồng tơi mướp chưa kịp để lên mâm, chưa bưng ra khỏi bếp, đã nghe như trong nhà có cả một cánh đồng lúa nếp chín ở nơi đâu hiện về đưa hương thơm ngào ngạt.

Mẹ tôi dạy rằng, muốn xào được một đĩa giá mướp hương lòng gà thật ngon thì phải nhớ cho to lửa, nhanh tay, xào từng thứ riêng, rồi sau mới trộn lẫn trước lúc nhắc ra khỏi bếp, rồi rắc thêm mấy bụi hạt tiêu.  Mà muốn cho đĩa giá xào mướp không chảy nước, thì nhớ cho vào mươi sợi miến hay bánh đa gạo. Thế nhưng ấy là những hôm có cỗ bàn, tết nhất, khách khứa cơ, chứ ngày thường thì cũng lấy đâu ra miến với bánh đa.

Nhưng nhớ lại cảnh nhà con đông ngày trước, chị tôi khi xào giá mướp, còn lén cho thêm chút nước lã, để các em tranh nhau lấy nước xào trộn cơm rồi trộn chảo. Nghĩ lại mà thương quá.

Nhưng bây giờ thì khác, mọi người hầu như rất thờ ơ với món giá xào lòng và mướp hương, cho rằng ấy là món dở quê dở tỉnh, món ăn độn lúc khó khăn, cơ nhỡ. Thế nhưng nhu cầu về ăn giá như một món rau thì lại tăng cao, có lẽ là do ảnh hưởng của khẩu vị người miền Nam từ sau ngày thống nhất đất nước.

Mầm giá cứ từ từ len vào bữa ăn của người Miền Bắc. Nào giá trộn thịt gà xé phay, nào giá cho miến gà, miến lươn rồi cả bún ngan, bún riêu,  phở bò, những món ăn đặc Bắc tưởng như không bao giờ có thể thay đổi thành phần. Rồi giá ăn sống, giá làm nộm, giá thả lẩu...đủ cả. Thế nào đã hết, từ ngày có người các nước đến sinh sống làm việc tại Hà Nội, thì ở các chợ hay siêu thị còn thấy xuất hiện thêm các hàng giá đỗ tương, giá đỗ đen, hay giá đỗ trắng, giá đỗ đỏ...không chỉ đơn điệu mỗi môn giá đỗ xanh như trước đây. Có mấy người ăn thử, trước thì kêu tanh tanh, nhần nhận đắng, sau thì thấy cũng là lạ, hay hay. Thì ra cái gì cũng vậy trước lạ sau quen mà thôi.

Mấy năm nay người ta đồn đại rằng các nhà ủ giá toàn cho thêm chất kích thích tăng trưởng nguồn gốc Trung Quốc vào để cho ngọn giá thêm mập, thêm trắng. Nghe thật là sợ hãi. Cho nên nhiều chị em nội trợ đã tự ủ giá lấy cho yên tâm. Tuy nhiên nếu nàh nào ít người, ăn chả mấy thì rất lích kích , tốn thời gian. Cốt là người làm hàng có lương tâm thì tốt biết mấy.

Bâng khuâng tự dưng sao lại nhớ một câu Kiều xa ngái: Tiếc thay trong giá trắng ngần...

PV