Trà sen kỹ và trà sen xổi

Khi rạng đông còn chấp chới phía chân mây, trên những đầm sen Quảng Bá đã thấp thoáng những chiếc thuyền hái sen lướt qua lướt lại, lúc ẩn lúc hiện. Ấy là những thuyền đi lấy sen sớm trả sen cho những gia đình làm nghề ướp trà trong làng

Xa xưa, người dân quê đất Việt có cái thú uống trà sen tươi. Nghĩa là rất nguyên sơ

Sáng sớm đi thuyền ra hồ sen, chọn bông hoa hàm tiếu , thả một dúm trà vào lòng hoa, lấy sợi rơm mềm  buộc lại đánh dấu. Qua một ngày đêm ấp ủ  hương thơm, trà được đem hãm cùng nước mưa đọng  tàu lá sen đun sôi trên bếp than Tàu. Thế là nhất.

Thực ra, cách thưởng trà sen ướp tươi là cách thưởng trà sen nguyên sơ  của người dân đất Việt. Nhưng muốn thưởng thức trà sen quanh năm và muốn làm quà biếu đem đi xa, thì phải là trà sen ướp và sấy kỹ

 Cách làm khá phức tạp. Sem đem về, bỏ cánh, gỡ gạo sen, sàng sẩy kỹ . Trà mạn sen Hà Giang để hả hơi hàng năm , năm sau đem ướp sen. Ướp 1 cân trà thì phải mất 1 cân gạo sen lấy từ 1000 bông sen. Chia làm 5 lần . Rắc một lượt trà một lượt gạo sen. Ướp rồi lại sấy than hoa hay sấy cách thủy. Làm sen phải kiêng kỵ rất kỹ, tránh để lẫn các mùi hương  như mắm tôm, xà phòng…tránh nhà có đám tang hay phụ nữ đang kỳ sinh đẻ… 

Khi mặt trời vẫn chưa kịp ló dạng,  những chiếc thuyền sen đã tới tấp về bến, đem theo những bông hoa chớm nở, màu hồng phớt tím. Sen hàm tiếu chính là  độ hoa thích hợp nhất cho nghề ướp trà sen truyền thống Hà Nội

Năm nay thời tiết không thuận, nước hồ kém trong, nên hoa sen chẳng được mùa như các năm trước . Dù vậy, hoa sen của hai ngôi đầm cổ , đầm Trị và đầm Thủy Xứ ở  làng Quảng Bá,  vẫn  nhất hạng về độ lớn, sắc đẹp và hương thơm. Bởi thế,  dân làng phải chia nhau mỗi nhà vài mươi bông để  ướp trà hương tươi. Chứ ướp trà hương sấy,  thì còn có thể lấy sen từ các đầm lân cận xung quanh vùng Hồ Tây như Nhật Tân, Phú Thượng …

Chị Nguyễn Thị Thanh Xuân sớm ra lấy sen ngoài bến thuyền xong là vội vàng về  ngay nhà để bắt đầu việc ướp trà cho càng sớm càng tốt . Chị Xuân là cháu dâu của cụ Nguyễn Thị Dần, người gốc làng Quảng Bá, Tây Hồ. Lâu nay, nhà vẫn ướp cả hai loại trà. Trà sen kỹ và trà sen xổi

Vừa vào đến ngõ nhà , đã nghe thoảng hương sen thơm nức

 Cụ bà Nguyễn Thị Dần, tóc vấn khăn , áo cánh nâu ngồi bên bậc thềm gỡ gạo sen thoăn thoắt . Mấy chục năm rồi. cụ bà   vẫn quen làm trà sen sấy kỹ. Rất công phu. Cầu kỳ.  Ở độ tuổi ngoại 90 song cụ bà hãy còn mạnh khỏe tinh tường lắm. Cụ hãy còn nhớ chuyện ngày xưa đi bán hoa cho các nhà trên phố Hàng Ngang, Hàng Đào ướp trà. Các cô hàng hoa phần lớn đều ở lại chung tay gỡ gạo  sen cùng các gia đình làm trà , rồi học nghề ướp trà từ các bà các cụ trên phố đem về làng

Còn cô cháu dâu Thanh Xuân của cụ bà  thì đã quen làm  trà sen ướp xổi. Rất đơn giản. Nhanh gọn . Thế này nhé , nhẹ nhàng mở cánh hoa, bốc một nhúm trà thả vào lòng bông hoa. Ấp cánh hoa trở lại. Bông sen sau khi  ngậm trà, sẽ được bao bọc bằng một chiếc lá sen tươi, lấy lạt mềm  buộc  chặt . Rồi đem cắm các bông sen đã ngậm trà vào bình nước sạch.   Như thế cốt để qua một ngày đêm,  bông hoa có thể tận hiến bầu hương thơm  quý giá nhất cho ấm trà .

Nếu như ướp trà sen sấy kỹ theo lối truyền thống thì người HN thường chọn trà mạn Hà Giang, cánh to , quyện hương nồng đượm, thì ướp trà  sen tươi, người Quảng Bá chỉ  dùng trà búp Thái Nguyên cánh nhỏ, thẩm hương vừa độ.

 Trà sen tươi sở dĩ trở nên thịnh hành một phần cũng là nhờ vào sự phát triển dịch vụ du lịch ven Hồ Tây. Và không thể không nói tới, đó là  nhờ vào sự nở rộ của phong trào quay phim chụp ảnh ,  đăng trên các trang mạng xã hội, nhất là trên các trang Face book

Nhà anh Đỗ Ngọc Quý ở làng Nhật Tân hằng năm đều thầu 5 đầm sen ven hồ Tây. Sen nhà hái lấy, trà nhà ướp lấy. Quán hàng dựng nổi bên mặt nước luôn đông khách . Nhất là vào những buổi sáng và chiều cuối tuần. Khách quen khá đông

 Pha ấm trà sen ướp  xổi cũng chả cần kiểu cách kỹ lưỡng như trà sen sấy kỹ. Nhưng nhớ rằng  chớ có tráng trà như lối pha trà thường, mà hương hoa bay mất đấy

 Trà sen xổi có thể dùng được sau khi ướp chỉ một ngày. Nhưng trà sen kỹ nhất định phải đợt ít nhất là nửa tháng. Tuy nhiên, muốn đem đi xa tới các vùng miền trong ngoài nước thì chỉ có thể  đem trà sen kỹ. Trà sen kỹ rất đắt giá. Năm nay,  giá dao động từ 7.000.000đ cho đến 10.000.000đ/1 cân trà. Trong khi giá trà xen ướp xổi chỉ dao động từ 30.000 đ đến 50.000đ/ 1 ấm 

Thị hiếu thưởng trà ướp xổi vì sao nổi trội hơn?  cũng có những lý do của nó. Một là vì nó rất thật, hai là vì nó rất tươi, ba là vì nó thơm tho một cách nhẹ nhàng, phảng phất, hương sen vị trà hòa quyện lẫn nhau, tôn vinh nhau mà không lấn át nhau. Nếu như trà sen sấy kỹ cho  nước trà hồng  hồng màu hổ phách, hương sen nổi trên vị trà. Thì trà sen ướp xổi cho nước trà xanh xanh màu ngọc bích. Hương sen ẩn vào vị trà. . Hương trà sen sấy kỹ thì rất thấm thía, ngát đượm, càng uống càng thơm, khó mà quên nổi.  Hương trà sen ướp  xổi thường nhẹ nhõm,  chỉ nhấp một ngụm , cũng sẽ cảm nhận được sự thích thú, dễ thương

 Vũ Thị Tuyết Nhung