Ngôi nhà phục cổ danh tiếng ở làng gốm Bát Tràng

Tiếng chim cu gáy hiên nhà vọng lại cùng tiếng đàn gà mổ thóc trên sân,  như dẫn hồn người trở về miền quá vãng xa xưa, thanh bình và yên ấm.

Trước hết, vị chủ nhân ngôi nhà, nghệ nhân gốm Tô Thanh Sơn sẽ mời các vị khách ngồi nghỉ trên bộ ghế tre kê trước hiên nhà uống một vài chén trà. Chủ khách hỏi han trò chuyện đôi ba câu xã giao. Rồi thể nào mọi người đều sẽ cất tiếng khen ngợi không gian và kiến trúc ngôi nhà. Gặp lúc chủ nhân hào hứng, câu chuyện  sẽ trở nên rôm rả, vui vẻ bất ngờ. Khách sẽ được chủ nhân kể cho nghe về lai lịch ngôi nhà cổ của gia tộc họ Tô, có cả tấm ảnh cũ ghi dấu. Sau hàng thế kỷ, bão gió nắng mưa đã khiến cho ngôi nhà cũ đã bị hư hại nặng nề. Và đương nhiên cả câu chuyện nghệ nhân phục dựng ngôi nhà trên nền cũ  mười lăm năm trước ra sao, cách kén gỗ, kén gạch, kén ngói , kén thợ thế nào...

Có thể ví ngôi nhà  như một góc bảo tàng sống của nghề gốm sứ Bát Tràng và những tập tục,  lề lối ăn ở, sinh hoạt trong một đại gia đình người dân làng nghề  qua mấy thế hệ.

 Những bức hoành phi câu đối phục cổ cũng là cách thể hiện một xu hướng hồi cố đáng trân trọng của thế hệ cháu con nhằm tôn vinh là tiếp nối những truyền thống lễ nghĩa tốt đẹp của các bậc  tiền nhân . Đây cũng là một thú chơi  kỳ cầu của chủ nhân các ngôi nhà phục cổ.

Nhà phục cổ sử dụng rất nhiều gỗ, giờ đây, tuyệt đại là gỗ rừng Lào , nhưng  cách thức đục chạm, lắp ráp vẫn là cách thức cổ truyền dân tộc.

Ước gì anh lấy được nàng

 Để anh mua gạch Bát Tràng về xây

Gạch Bát Tràng nguyên ủy vốn không phải người ta làm chúng ra để thành gạch. Thật thế, đó chính là những mảnh sành để bao nung các sản phẩm gốm sứ bên trong như ấm chén, bình lọ,  khi cho vào lò nung. Trải qua hàng chục lần sử dụng, có khi còn hơn thế, những mảnh bao nung hơi bị sứt sẹo mới được thải ra để tận dụng làm gạch. Tôi luyện qua hàng ngàn độ lửa rất nhiều lần như thế, chúng trở nên  rắn đanh,  hơn cả sành già. Gạch Bát Tràng không hề đẹp. Nhưng quý giá thì vô ngần. Người Bát Tràng bây giờ muốn  gom đủ số gạch Bát Tràng cũ để xây  một ngôi nhà lối cổ,  cũng không dễ dàng . Hầu như phải nhặt nhạnh từng đôi ba viên một. Vì kỹ thuật nung gốm Bát Tràng nay đã khác xưa, những tấm bao phơi ấy chỉ còn sót lại đây đó khoogn nhiều.

Không hiểu vì duyên cớ gì, con người ta  cứ càng về già, càng  nặng lòng hoài cổ. Hay là bởi tại khi đã từng trải qua  nhiều thăng trầm đắng ngọt trong cuộc sống, con người ta mới có thời gian để lắng lại và  nghĩ suy. Và từ đó mới nhận ra những  chân giá trị của cuộc sống.

Để rồi đến một lúc nào đó... 

Bất chợt chỉ một gương nước nhỏ sóng sánh,

 Một chùm hoa dại ly ti,

Một lối ngõ mòn rêu ướt,

 Một mái lá rủ đơn sơ... cũng đủ để  đánh động những nỗi niềm tiếc nhớ thẳm sâu, về một  khung trời ký ức tuổi hoa niên trong quá vãng xa xôi không thể nào trở lại.

 Thế mà đôi khi những  vòng xoáy của cuộc đời một ngày nào đó cũng sẽ  đưa người ta trở về chốn cũ một cách rất giản dị.

Ngồi bên hiên nhà cổ, nhấm nhi chén trà thoảng hương sen, ngắm giàn mướp hoa vàng lưa thưa, nghe tiếng chim cu gáy trầm trầm ấm áp, thật dễ cảm nhận thấy những bon chen giành giật ngoài kia mới vô nghĩa làm sao…

Xu hướng kiến tạo thêm những điểm du lịch văn hóa mới là các ngôi nhà cổ và phục cổ đã và đang manh nha hình thành ở Bát Tràng hồi đầu thập niên, và ngày càng  rõ nét hơn trong thời gian gần đây. Đó là một xu hướng đầy triển vọng rất đáng được cổ súy để phát triển mạnh mẽ.

Những ngôi nhà Bát Tràng hằng ủ ấp trong lòng biết bao câu chuyện đáng nhớ  về những  làng nghề nghìn năm tuổi, về những dòng men cũ và mới, về những kỳ tác gốm sứ  Bát Tràng xưa và nay, về làng Bát Tràng trong quá khứ , hiện tại và tương lai.

 Vũ Thị Tuyết Nhung