Công trình tôn tạo nhà thờ Cửa Bắc Hà Nội

Nhà thờ cửa Bắc là một công trình xây dựng được tiến hành ở Hà nội vào thời kỳ năm 1925- 1930 cùng thời vơí công trình xây dựng Sở Tài chính tức Bộ Ngoại giao hiện nay.

Nhà thờ Cửa Bắc được xây dựng trên khoảng đất góc phố Phan Đình Phùng và Nguyễn Biểu. Sở dĩ nhà thờ tuy không đặt trên phố Cửa Bắc mà vẫn mang tên Cửa Bắc là bởi nơi đây cũng nằm ở xế mé tây bắc thành Hà Nội cũ. Nhà thờ Cửa Bắc được xây dựng theo thiết kế của kiến trúc sư trưởng Đông Dương cũng chính là kiến trúc sư trưởng của thành phố Hà Nội thời bâý giờ, kiến trúc sư Eesnet-Ebara. Nhà thờ cửa Bắc mang phong cách kiến trúc Đông Dương do chính vị kiến trúc sư Eesnet-Ebara khởi xướng trên cơ sở kết hợp hài hoà những tinh hoa của nền kiến trúc phương Tây hiện đại và phương Đông cổ truyền đậm đà tính dân tộc của các nước á Đông chịu ảnh hưởng sâu xa của văn hoá Trung Hoa. Theo nguyên tắc xây dựng nhà thờ công giáo ở phương Tây nói chung,  thì nhà thờ phải thiết kế theo hình chữ nhật nên mặt chính của nhà thờ Cửa Bắc lại quay ra phố Nguyễn Biểu nên có sự hạn hẹp về không gian cảnh quan.

Song thành công lớn nhất của kiến trúc sư Eesnet-Ebara ở công trình này là ông đã tạo ra  một  không gian kiến trúc phi đối xứng với 1 tháp chuông vút cao phía bên phải sảnh chính. Điều này khiến cho công trình nhà thờ Cưả Bắc mang một dấu ấn đặc biệt so với các công trình nhà thò thiên chúa giáo vốn vẫn tuyệt đối tuân theo qui định hình thức đăng đối nghiêm cẩn truyền thống. Theo kiến trúc sư Trần Quốc Bảo, trường ĐHXD Hà Nội,  thì ở đây kiến trúc sư Eesnet-Ebara đã biết khai thác biến hoá một cách khéo léo nguyên tắc tổ hợp nhà thờ thời phục hưng ở phương Tây. Chính vì vậy mà ở nhà thờ cửa Bắc ngoài gác chuông theo hình thức nhấn lệch còn có 1 mái ấm vòm cao ở khu vực trung tâm.

Hệ thống mái ngói được tác giả tỏ chức kéo suốt từ gác chuông, qua mái vòm tới các không gian chính và phụ. Hệ thống mái nhà thờ cửa Bắc tuy vậy mà không quá dày đặc và cầu kỳ như hệ thống mái ngói ở bảo tàng Luifino tức bảo tàng lịch sử Việt Nam và Sở tài chính tức bọ ngoại giao Việt Nam. Đó là 2 công trình của cùng tác giả Eesnet-Ebara xây dựng ở Hà Nội vào cùng khoảng thời gian thập kỷ 20 của thế kỷ này. Hệ thống cửa sổ lấy ánh sáng và thông gió đều được xử lý che nắng và chống mưa hắt ngoại trừ các cửa trang trí bằng kính mầu.

Nội thất nhà thờ cửa Bắc hơi đơn giản,  chỉ gồm 1 không gian lớn hình chữ nhật kéo dài với 2 hàng cột song song theo hai phía được chia tương đối thành một không gian đón tiếp nhỏ, không gian dành cho khu hành lễ tạo được cảm giác uy nghi sang trọng mặc dù cũng vẫn có vẻ giản đơn sơ sài. Không gian bên trong của nhà thờ Cửa Bắc vào những ngày lễ trọng đại được tạo thêm vẻ ấm cúng sáng sủa rực rỡ hơn.

Nhìn chung, thành công lơn nhất của kiến trúc sư Eesnet-Ebara ở đây là đã kết hợp được yếu tố kiến trúc phương Đông với những hình thức trang trí phương Tây trong các công trình nhà thờ truyền thống. Sự hài hoà của công trình với cảnh quan thiên nhiên của đô thị Hà Nội,  tạo được ấn tượng gần gũi của một công trình thiên chúa giáo với đời sống của người dân Hà Nội thưở văn minh phương Tây mới du nhập vào Việt Nam.

Bởi thế mặc dù ở vào vị trí ít được chú ý,  nhà thờ Cửa Bắc vẫn là một trong những công trình kiến trúc vào loại đẹp nhất trong thời Pháp thuộc ở Hà Nội.

 Tuy nhiên trải qua thời gian gần trăm năm, nhà thờ Cửa Bắc cũng đang ở vào tình trạng bị hư hại nặng nề. Bắt đầu từ tháng 5 -2013, nhà thờ Cửa Bắc đã và đang được giáo phận Hà Nội đầu tư  tu sửa lại để đón mùa Noel năm 2013 và năm mới 2014 cho khang trang đẹp đẽ hơn. Nhất là đến năm 2015 là kỷ niệm 100 năm khởi lập nhà thờ Cửa Bắc.

PV